Doświadczamy go w pracy, w domu i w szkole, czasami pojawia się w chwilach, w których raczej się go nie spodziewamy - to właśnie on, stres. Czym właściwie jest? Jakie ma oblicza i co można zrobić, gdy przestaje nas motywować do działania a zaczyna utrudniać funkcjonowanie?
Czym jest stres?
Jak możemy wyczytać w książce Hansa Selye (1976), prekursora tematyki dot. stresu jego definicja a w zasadzie definicje mogą być różnorodne w zależności od odbiorcy, ponieważ dla każdego może on mieć inne znaczenie. W swojej książce podkreślił, że stres jest bardzo ważnym i nieodłącznym elementem naszego życia, którego nie należy unikać a przestaniemy go doświadczać dopiero po śmierci.
Stres może się pojawiać nie tylko podczas sytuacji budzących dyskomfort - zarówno psychiczny jak i fizyczny - czy takich stanowiących dla nas niebezpieczeństwo, ale również tych niespodziewanych, wnoszących coś pozytywnego. Stres stanowi niespecyficzną odpowiedź organizmu na stawiane mu wymagania.
Rozróżniamy go na eustres i dystres. Ten pierwszy określamy inaczej stresem pozytywnym, którego doświadczamy w sytuacjach przyjemnych i ekscytujących. W opozycji do eustresu stoi dystres, który działa na nas destrukcyjnie, doświadczamy go w sytuacjach nieprzyjemnych czy zagrażających, budzących silny dyskomfort (Selye, 1976).
Źródła stresu
Poszukując czynników stresogennych (stresorów), które są niezbędne do wytworzenia się odpowiedzi organizmu zdaniem Hansa Selye (1956) możemy wyróżnić np:
- fizyczne zagrożenia
- czynniki, które zaburzają nam postrzeganie samych siebie
- ważne wydarzenia w życiu
- konflikty relacyjne
- sytuacje, w których jesteśmy poddani presji czasu
- strata kogoś lub czegoś bliskiego
Odpowiedź organizmu na stresory zależy od naszych zasobów tj. przekonań, oczekiwań, naszych życiowych doświadczeń, zaufania i poczucia własnej wartości (Selye, 1956).
Skutki długotrwałej ekspozycji na czynniki stresogenne
Nie da się zaprzeczyć, że zbyt długie przebywanie w środowisku, w którym jestesmy narażeni na stresory nie pozostaje dla nas obojętne i ma wpływ na nasze funkcjonowanie. Jak przedstawia Ogińska-Bulik (2012) do konsekwencji doświadczania stresu możemy zaliczyć:
- dolegliwości somatyczne (np. ból głowy, brzucha)
- zmiany w obszarze afektywnym i poznawczym np. wzmożone napięcie psychiczne, lęk, obniżona samoocena, spadek nastroju i depresja, bezradność, trudności w regulacji emocji, dewaluacja własnych osiągnięć i umiejętności, utrata lub obniżenie zaangażowania w dotychczasowe zainteresowania
- zmiany behawioralne - spadek wydajności, łatwość do popadania w agresję i tendencja do zachowań przemocowych, nadużywanie substancji psychoaktywnych, częstsze niż dotychczas nieobecności, zaprzestanie wykonywania dotychczasowych obowiązków, słabsze zorganizowanie (Ogińska-Bulik, 2006).
Jak radzić sobie ze stresem na co dzień?
Skoro już wiemy czym jest stres i jak może wpływać na nasze zdrowie i samopoczucie to warto przyjrzeć się w jaki sposób możemy nad nim zapanować.
Przede wszystkim warto jest się przyjrzeć samemu sobie i zadać pytanie kiedy ten stres się pojawia? Czy są to jakieś konkretne sytuacje? Jak się wtedy czujemy? Czy zaczynamy drżeć, boli nas głowa lub brzuch, może czujemy napięcie w okolicy ramion czy szyi? Nie zawsze jest to takie łatwe do zlokalizowania dlatego warto się obserwować.
Wśród rzeczy, które możemy dla siebie zrobić by złagodzić to napięcie są m.in:
- aktywność fizyczna
- techniki relaksacyjne (np. trening autogenny Schultza, trening Jacobsona)
- trening uważności (Mindfulness)
Co jeśli stres zdaje się być niemożliwy do opanowania? Wówczas warto rozważyć wizytę u psychologa lub psychoterapeuty, który pomoże nam dotrzeć do źródła odczuwanego napięcia i zadziałać tak by go zredukować.
Źródła: 1. Juczyń ski, Z., Ogiń ska-Bulik, N. (2012). Narzę dzia pomiaru stresu i radzenia sobie ze stresem. Pracownia Testó w Psychologicznych Polskiego Towarzystw Psychologicznego. 2. Ogińska-Bulik, N. (2006). Stres zawodowy w zawodach usług społecznych. Źródła – konsekwencje – zapobieganie.Difin.
3. Selye, H. (1956). What is stress. Metabolism, 5(5), 525-530. 4. Selye, H. (1976). Stress in health and disease. Butterworth-Heinemann.
Autor
mgr Justyna Nowak, psycholog
