Objawy niedoboru i sposoby na jego uzupełnienie
Żelazo to jeden z najważniejszych mikroelementów niezbędnych do prawidłowego rozwoju dziecka. Odpowiada m.in. za transport tlenu we krwi, wspiera funkcjonowanie układu odpornościowego i nerwowego, a także ma wpływ na zdolność koncentracji i ogólną sprawność umysłową. Niestety, niedobór żelaza to dość powszechny problem wśród dzieci, szczególnie tych w wieku przedszkolnym i szkolnym.
Znaczenie żelaza w rozwoju dziecka
Żelazo jest składnikiem hemoglobiny – białka znajdującego się w czerwonych krwinkach, które transportuje tlen z płuc do tkanek całego ciała. U dzieci, które intensywnie rosną i rozwijają się, zapotrzebowanie na ten pierwiastek jest szczególnie wysokie. Odpowiedni poziom żelaza wspiera:
● prawidłowy rozwój mózgu i zdolności poznawczych,
● rozwój psychoruchowy,
● sprawne działanie układu odpornościowego,
● zapobieganie anemii.
Braki żelaza mogą wpływać negatywnie na samopoczucie, zdolność nauki, a nawet na rozwój emocjonalny dziecka.
Objawy niedoboru żelaza u dzieci
Niedobór żelaza rozwija się stopniowo i początkowo może nie dawać wyraźnych objawów. Z czasem jednak pojawiają się symptomy, które powinny wzbudzić czujność rodzica:
● przewlekłe zmęczenie i osłabienie,
● bladość skóry i spojówek,
● bóle głowy i zawroty,
● osłabiona odporność (częste infekcje),
● trudności z koncentracją i nauką,
● obniżony apetyt,
● łamliwość paznokci, suchość skóry,
● w bardziej zaawansowanym stadium – anemia.
Jeśli zauważysz u dziecka kilka z tych objawów, warto skonsultować się z pediatrą i rozważyć wykonanie badań krwi, w tym morfologii i poziomu ferrytyny.
Produkty bogate w żelazo – co warto włączyć do diety?
Istnieją dwa główne rodzaje żelaza w żywności: hemowe – obecne w produktach pochodzenia zwierzęcego, łatwiej przyswajalne przez organizm, niehemowe – obecne w produktach roślinnych, o niższej biodostępności.
Do najlepszych źródeł żelaza hemowego należą:
● czerwone mięso (wołowina, cielęcina),
● podroby (np. wątróbka – podawana okazjonalnie i w odpowiednich ilościach),
● drób (szczególnie udka z kurczaka lub indyka),
● ryby (np. sardynki, tuńczyk, łosoś).
Wśród roślinnych źródeł żelaza warto wymienić:
● strączki (soczewica, ciecierzyca, fasola),
● zielone warzywa liściaste (szpinak, jarmuż),
● pestki dyni i słonecznika,
● orzechy i migdały (dla starszych dzieci – ze względu na ryzyko zadławienia),
● pełnoziarniste produkty zbożowe,
● suszone owoce (morele, śliwki, rodzynki).
Warto komponować dietę dziecka tak, by pojawiały się w niej różnorodne źródła żelaza – zarówno zwierzęce, jak i roślinne.
Jak poprawić wchłanianie żelaza w diecie dziecka?
Samo dostarczanie żelaza z pożywieniem to nie wszystko – istotne jest także jego wchłanianie, które może być wspomagane lub hamowane przez inne składniki diety.
Co poprawia wchłanianie żelaza?
● Witamina C – zwiększa przyswajanie żelaza niehemowego. Warto podawać dziecku warzywa i owoce bogate w tę witaminę (np. paprykę, natkę pietruszki, kiwi, truskawki, pomarańcze) razem z produktami zawierającymi żelazo.
● Gotowanie i moczenie strączków – redukuje ilość substancji antyodżywczych (np. fitynianów), które utrudniają wchłanianie.
● Fermentacja i kiełkowanie produktów zbożowych – poprawia biodostępność żelaza.
Co ogranicza wchłanianie żelaza?
● Fityniany obecne w pełnoziarnistych produktach zbożowych i nasionach – nie oznacza to, że trzeba je eliminować, ale warto je łączyć z witaminą C.
● Taniny – znajdują się m.in. w herbacie i mogą ograniczać wchłanianie żelaza. Unikaj podawania dziecku herbaty do posiłku.
● Nadmierna ilość wapnia – np. mleko wypijane w dużych ilościach może osłabiać przyswajanie żelaza. Warto zadbać o umiejętne rozdzielenie produktów bogatych w wapń i żelazo w diecie.
Podsumowanie
Zbilansowana dieta dziecka to podstawa jego prawidłowego rozwoju – zarówno fizycznego, jak i intelektualnego. Żelazo odgrywa tu kluczową rolę. Niedobory tego pierwiastka mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, dlatego warto regularnie obserwować dziecko, dbać o różnorodność w jadłospisie i sięgać po produkty bogate w żelazo. W razie wątpliwości – skonsultuj się z pediatrą lub dietetykiem, który pomoże dobrać odpowiednie rozwiązania dopasowane do potrzeb Twojego dziecka.
Autor
mgr Maria Chrobot, dietetyk kliniczny
